Archeologie en cultureel erfgoed

Als u gaat bouwen of slopen kunt u te maken krijgen met archeologische vondsten of sporen. Soms komt u een archeologische vondst per toeval tegen. In andere gevallen vallen uw werkzaamheden in een gebied met archeologische waarde. Als u een archeologische vondst doet, moet u dit melden bij de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) en bij de gemeente. Gaat u bodemverstorende werkzaamheden uitvoeren? Ook dan moet u rekening houden met archeologie. 

Archeologische toevalsvondst

Tijdens niet-archeologische werkzaamheden kan het voorkomen dat ineens archeologische vondsten tevoorschijn komen. Dan is er sprake van een archeologische toevalsvondst. Ook vondsten die met een metaaldetector gevonden worden, zijn toevalsvondsten. Onder de Omgevingswet wordt gesproken van archeologische toevalsvondsten van algemeen belang. 

Melding archeologische toevalsvondst onder de Omgevingswet

Heeft u tijdens uw werkzaamheden bij toeval een archeologische vondst gedaan? Dan meldt u dit bij de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) in Amersfoort. Een melding kunt u op drie manieren doen: 

Na verwerking van uw melding staat de informatie in het landelijk register Archeologische Informatie Systeem (Archis). U kunt dit register inzien met een toegangscode. 

Informeer ook uw gemeente

Naast deze officiële melding informeert u ook altijd de gemeente waar u de vondst deed. De gemeente neemt vervolgens contact op met de regioarcheoloog of neemt zelf passende maatregelen. U vindt de contactgegevens op de website van uw gemeente.

(Dreigende) schade

Bij (dreigende) schade kunnen de bodem verstorende werkzaamheden stilgelegd worden. Onder de Omgevingswet zijn zowel de minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap als de gemeente waar de vondst is gedaan, bevoegd om de werkzaamheden stil te leggen. Het kan zijn dat ze u extra regels meegeven voor het uitvoeren van de werkzaamheden die de schade veroorzaken.  

Archeologie en het omgevingsplan

Vanwege de Omgevingswet zijn alle per 31-12-2023 geldende ruimtelijke plannen automatisch opgenomen in het Omgevingsplan. Omdat gemeenten vaak veel bestemmingsplannen hadden met verschillende regels voor archeologie, is de kans groot dat al deze verschillende regels zijn overgegaan naar het Omgevingsplan en voorlopig nog gelden. Op termijn vervangt de gemeente de ‘oude regels’ door een set van nieuwe regels die gelden voor de hele gemeente. Dat is het eigenlijke Omgevingsplan. 

Regels op de kaart in het Omgevingsloket

In het Omgevingsloket staan alle regels die gelden op een bepaalde locatie. Dat geldt ook voor archeologie. De regels voor archeologie staan in Regels op de kaart. Dat betekent dat van iedere locatie op de kaart bekend is of er regels gelden voor archeologie. Als dat zo is, ziet u direct welke regels gelden op de gekozen locatie.  

Archeologie wel/niet van toepassing

Ook al gelden op bepaalde locaties regels voor archeologie, het hoeft niet te betekenen dat deze ook in alle gevallen voor u van toepassing zijn. Dat is namelijk afhankelijk van een drietal factoren: 

  • De activiteit(en) of werkzaamheden; 
  • De waarde archeologie met bijbehorende drempelwaarde voor verstoring (diepte onder het maaiveld en oppervlakte van het plangebied);
  • Eventuele uitzonderingen.

Een toets van de plannen is daarom altijd aan te bevelen.  

Archeologisch onderzoeksrapport bij aanvraag Omgevingsvergunning

Voor activiteiten die de bodem verstoren en daarbij de drempelwaarde voor diepte en oppervlakte overschrijden en waarbij geen relevante uitzonderingen van toepassing zijn, dient de initiatiefnemer in de meeste gevallen een (concept) archeologisch onderzoeksrapport aan te leveren bij de aanvraag Omgevingsvergunning. Het rapport wordt namens het bevoegd gezag, de betreffende gemeente, door ODRN getoetst. 

Soms is voor een locatie in het verleden al een onderzoeksrapport gemaakt. Deze rapporten zijn te raadplegen via de portal Data Station Archaeology van de KNAW.  

Interessante links